بدون شک شما نیز بار‌ها کلمه اضافه کاری را شنیده‌اید و با آن آشنایی دارید. در ظاهر این کلمه بسیار ساده بوده و معنای واقعی آن با توجه به خود کلمه اضافه کاری قابل درک و فهم است. اما این کلمه به ظاهر ساده از سوی افراد مختلف و صاحب نظر و قانون دارای ریزه کاری های خاصی میباشد.
نحوه محاسبه اضافه کاری برای افراد شاغل و کارگران که قشری پرتلاش و زحمت کش هستند بسیار مهم میباشد. ما در این مطلب سعی کرده‌ایم که شما را با مفهوم دقیق اضافه کاری و قوانینی که در این خصوص از سوی وزارت کار تصویب شده آشنا کنیم تا با حق و حقوق قانونی خود بیشتر آشنا شده و در پی مطالبه صحیح و درست آن باشید.
ساعات کاری
تمامی کارگران در طول روز موظف هستند که مدت زمان مشخصی را مشغول به کار باشند. میزان زمانی که از سوی وزارت کار و با توجه به ماده 51 قانون کار تعیین شده است 8 ساعت در طول شبانه روز و در یک هفته 44 ساعت میباشد.
البته در این مورد نیز استثنا وجود دارد و کارگر و کارفرما میتوانند با توافقی که با یکدیگر می‌کنند این مدت زمان را در طول روز افزایش و یا کاهش دهند ولی به طور کلی مدت زمان انجام کار در طول یک هفته نباید از 44 بیشتر باشد. به عنوان مثال در برخی از موسسات و شرکت ها ما شاهد هستیم که روزهای 5 شنبه تعطیل بوده و یا فقط تا ظهر مشغول به فعالیت هستند و میزان مجاز فعالیت در طول هفته را که 44 ساعت است در بین روزهای هفته تقسیم می‌کنند.
البته خوب است که به این نکته نیز توجه داشته باشید که ساعت کاری برای مشاغل خاص در طول روز 6 ساعت و در طول یک هفته کاری نباید از 36 ساعت بیشتر باشد.
اضافه کاری یعنی چه؟
در برخی از مواقع طبق توافقی که بین کارفرما و کارگر صورت می‌گیرد کارگر مدت زمان بیشتری را درروز به فعالیت و کار مشغول میشود این تایم اضافه که بیشتر از 8 ساعت در طول شبانه روز است را اضافه کاری می‌گویند و اینکه این تایم اضافه کاری هم می‌تواند در محل کار سپری شود و هم در محیطی خارج از محل کار.
برای انجام اضافه کاری کارفرما موظف است که مبلغی را اضافه بر حقوق ثابت به کارگر خود پرداخت کند که این میزان از مبلغ اضافه از سوی قانون کار تعیین و مشخص شده است و این مبلغ معمولا در پایان ماه به همراه حقوق و دستمزد دریافتی به کارگران پرداخت میشود.
شرایط محاسبه اضافه‌کاری
خوب است به این نکته بسیار مهم توجه داشته باشید که اولا اضافه‌کاری با توافق طرفین یعنی کارگر و کارفرما انجام شده و همچنین ساعت کاری که یک کارگر در طول هفته باید مشغول به فعالیت باشد پر شده باشد در این صورت است که تایم اضافه‌ای را که کارگر مشغول به کار و فعالیت است جزو زمان اضافه کاری محاسبه می‌کنند. هیچ گاه نباید میزان زمان اضافه کاری در طول یک ماه بیشتر از مدت زمان عادی کار باشد.
در ضمن هیچ کارفرمایی نمی‌تواند کارگران خود را مجبور به اضافه کاری کند و این امر کاملا دلخواه و اختیاری میباشد و میزان مبلغی که برای این امر از سوی وزارت کار تعیین شده است مبلغی معادل 40% اضافه بر حقوق عادی میباشد.
نحوه محاسبه اضافه‌کاری
اگرمی‌خواهید میزان دقیق مبلغی را که در اضای اضافه کاری دریافت می‌کنید بدانید باید بگوییم که این مبلغ معادل 40% میزان حقوق روزانه شماست. یعنی شما به ازای کار در طول یک روز برای هر ساعت مبلغ مشخصی را دریافت می‌کند.
در زمان اضافه کاری شما باید 40% به مبلغ دریافتی خود در یک ساعت اضافه کنید. به صورت ساده‌تر اگر میزان دریافتی شما برای یک ساعت کار 200 تومان است در صورت اضافه کاری مبلغ دریافتی یک ساعت کار شما 280 تومان خواهد بود.
دستمزد یک ساعت اضافه کاری = دستمزد یک ساعت کار عادی + ۴۰% دستمزد یک ساعت کاری بنابراین نرخ محاسبه اضافه کار هر ساعت برابر است با ۱.۴ مزد ساعات عادی کار.
حتما به این نکته نیز توجه داشته باشید که این مبلغ بر اساس مصوبات قانون کار بوده و تمامی کارفرمایان مکلف هستند که در صورت اضافه کاری این مبلغ را به کارگران و کارمندان خود پرداخت کنند.
نکات مهم در خصوص اضافه کاری
✅ طبق ماده ۶۱ قانون کار، اضافه کاری برای کارگرانی که تمام یا بیشتر از نصف ساعت کاری آن‌ها در ساعت های ۲۲ تا ۶ بامداد است، غیر مجاز میباشد. وطبق این قانون سپردن کار اضافی به کلیه کارگرانی که کارهای خطرناک و سخت و همچنین کار شبانه دارند، مجاز نبوده و ممنوع میباشد.
✅ بیشترین زمانی که برای اضافه‌کاری در طول شبانه روز تعیین شده‌است 4 ساعت میباشد. در صورت تمایل به انجام اضافه کاری برای ساعات بیشتر کارفرما و کارگر میتوانند با هم توافق کنند.
✅ حق بیمه و دیگر مزایایی که برای کارگران در ساعات اضافه کاری تعیین میشود در شرکت‌ها و ارگانهای مختلف متفاوت میباشد. در برخی مراکز این امکان وجود دارد که بیمه و مزایای دیگری برای این ساعات در نظر گرفته شود و در مراکز و مجموعه‌های دیگر نیز امکان دارد عکس این موضوع وجود داشته باشد.
✅ طبق ماده ۵۳ قانون کار، کارگری که از ساعت ۶ صبح تا ساعت ۲۲ مشغول به کار و فعالیت است روز کار حساب میشود و کارگری که از ساعت ۲۲ تا ۶ صبح روز بعد کار می‌کند، نیزشب کار محسوب میشود اگر قسمتی از کار در روز و قسمت دیگری در شب انجام شود آن کار مختلط محسوب میشود و آن قسمت از کار شب دستمزد فوق العاده شب کاری معادل ۳۵% مازاد بر دستمزد هر ساعت عادی به کارگران غیر نوبتی تعلق می‌گیرد.
بنابراین اگر کارگری که ساعت کاری او در حالت عادی شیفت صبح و عصر است، برای انجام اضافه کاری فراخوانده‌شود، باید به آن علاوه بر ۴۰ درصد اضافی برای اضافه کار، ۳۵ درصد هم جهت کار در شب پرداخت شود.
✅ توجه کنید که چون مزد یک ساعت کار اضافی 40 درصد بیشتر از مزد همان میزان کار معمولی است، پس نمی‌توان ساعاتی را که کارگر با تاخیر شروع به کار کرده و یا زودتر از زمان مقرر شده، از کارگاه خارج شده است را با کار اضافی مبادله و جابجا کرد. هر کدام از آن ها را باید به شیوه‌ای جداگانه محاسبه کرد.
✅ بر اساس قانون 83 هر گونه دادن کار اضافی به افراد نوجوان کمتر که از 18 سال سن دارند، غیر مجاز است و با کسانی که تخلف کنند قانون برخورد خواهد کرد. و هیچ فرقی نمی‌کندکه این اضافه کاری با تمایل و خواست کارگر بوده و یا درخواست کارفرما.
حداقل و حداکثر میزان اضافه کاری در یک ماه
با در نظر گرفتن موضوعاتی که در بالا اشاره شد و با توجه به این که ساعت کاری هر شاغل در ایران، ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه است، لذا ساعت فعالیت عادی شاغلان بر اساس این فرمول که در زیر آمده است، محاسبه می شود:
(روز های عادی x۲۰/۷) + (روز های جمعه و تعطیلات x ۲۰/۷) + (روز های مرخصی x۲۰/۷)
ساعت فعالیت عادی هر شاغل = روز های هر ماه ضرب در ۲۰/۷
با توجه به فرمول فوق، ساعت فعالیت عادی شاغلان در شش ماهه اول سال، ۲۲۷ ساعت و در شش ماهه نیمه دوم سال، ۲۲۰ ساعت است. در ماه اسفند، ۲۱۲ ساعت خواهد بود.
هر آنچه لازم است درخصوص مالیات حقوق ۹۹ و ۹۸ بدانید
محاسبه اضافه کاری در روزهای جمعه
به طور معمول روز تعطیلی و پایان هفته که همان روز جمعه است برای تمامی کارکنان و کارگران روز استراحت و رسیدگی به امور شخصی میباشد و طبق ماده 61 قانون کار فعالیت و کار در این روز ممنوع میباشئ. حال اگر بنا بر دلایلی کارفرما از کارگر خود بخواهد که در روز جمعه بر سر کار حاضر شده و مشغول به کار شود میزان مبلغ اضافه کاری که برای این روز تعیین شده است با سایر اضافه کاری در روزهای تعطیل متفاوت میباشد.
نحوه محاسبه اضافه کاری در روز جمعه بدین صورت است که :
? پرداخت ۴۰٪ علاوه بر مزد هر ساعت اضافه کار عادی در جمعه کاری بابت فوق العاده جمعه کاری.
? به عنوان مثال چنانچه دستمزد روزانه مبلع 60000 ریال باشد فوق‌العاده جمعه کاری برای هر ساعت کار به روش زیر محاسبه میشود.
? فوق العاده جمعه کاری (ریال) ۱۹۲.۰۰۰ = ۴۰ % * ۸ (ساعت) * ۶۰.۰۰۰ (ریال)
به این نکته نیز توجه داشته باشید که 40% اضافه کاری در روز جمعه با 40% اضافه کاری در عادی متفاوت میباشد.
در صورتی که کارگری در روز جمعه مشغول به کارو فعالیت شود و روز دیگری نیز از سوی کارفرما به عنوان تعطیل هفتگی برای اومشخص نشود، کارفرما باید ۴۰ درصد دستمزد روزانه را بابت حق جمعه کاری پرداخت کند و همچنین کل ساعات حضور کارگر به عنوان اضافه کاری (۴۰ درصد مازاد بر دستمزد) محسوب شود.
محاسبه اضافه کاری در تعطیلات رسمی
براساس ماده 59 قانون کار تمامی تعطیلات رسمی کشور که در تقویم ها نیز ثبت شده است و همچنین روز 11 اردیبهشت که به نام روز کارگر نام گذاری شده است برای کارگران نیز تعطیل بوده و این قشر زحمت کش در این ایام میتوانند در تعطیلات و استراحت باشند.
چنانچه کارفرمایی در ایامی که نام برده شد از کارگر خود بخواهد که بر سر کار حضور پیدا کرده و مشغول به کار و فعالیت شود باید برای این روز کاری مبلغی بالغ بر 40% دستمزد یک ساعت کاری به اضافه ی دستمزد روز عادی را پرداخت کند.